Abstract:
Qorqnnoon kun rakkoo barattoonni dandeettii barreessuu Afaan Oromoo irratti qaban
irratti xiyyeeffata. Kayyoon ijoo qorannichaa dandeettii Afaan Oromootiin barreessuu
barattootaa irratti xiyyeeffata. Gama bakkaatiin qorannoon kun kan xiyyeeffate mana
barumsa sadarkaa 2
ffaa magaalaa Sulultaarrattidha. Akkasumas, qorannoon kun mala
qorannoo akkamtaa fi ammamtaan dalagamuun dhihaate. Kana malees, qorannoo kana
keessatti barattoonni 150 dareewwan hunda keessatti mala iddattoo carraatiin filatamanii
ragaa akka kennan taasifamee jira. Dabalataanis, barsiisonni Afaan Oromoo mana
barumsichaa hundi isaaniiyyuu mala iddatteessuu argamtaan fudhatamuun ragaa akka
kennan ta’anii jira. Akkasumas, qorannoo kana keessatti meeshaaleen funaansa ragaalee
kanneen akka afgaaffii, bargaaffii, qormaata barreeffamaa Afaan Oromoo barattoota
qoruun achirraas ragaa qabatamaa argachuuf yaalamee jira. Ragaaleen funaanamanis,
mala qaaccessa ragaalee lakkoofsaafi jechaan qaacceffamanii dhihaatanii jiru. Kanneen
lakkoosaan taa’an dhibbeentaatti jijjiiruun hiikni itti kennamera. Argannoon qorannoo
kanaarraa argame akka mul’isutti, barattoonni baay’een barreeffama Afaan Oromootiin
barreessuu keessatti rakkoo qabaachuun isaanii ifatti mul’atee jira. Rakkoowwan kunniinis,
filannoo jechootaa, seerluga sirrii ta’etti fayyadamuu dhabuu, hima gaarii ijaaruu, yaada
maddisiisuu, yaada qindeessuu, sirna tuqaalee iddoo barbaachisaa ta’etti fayyadamuu
dhabuu, hanqina qubeessuu sirriitti, afaan dubbiifi barreeffama gargarbaasuun dadhabuu,
unkaa barreeffamni barbaadu , qubguddeessuu sirrii, qindeessanii barreessufi kankana
fakkaatan fayyadamuu dhabuu akka ta’e adda baheera. Kana malees, ilaalchi barsiisonni
sirnaan shaakalchiisuufi hojiiwwan biroo hojii barreessuu waliin walqabatu irratti
hojjechuurratti hanqinni akka jiru irra ga’ameera. .Maddi rakkoo kanaas barsiisonni
xiyyeeffannoon irratti hojjechuu dhabuu, haalli kitaabnibarattootaa itti qophaa’e
barattoota waliin walsimuufi ifa ta’uu dhabuu, barattoonni fedhii dhabuu, hubannoo
dogoggoraa Afaan Oromoo beekna jechuu, haalli bulchiisni mana barumsaa barsiisaa itti
madaalu rakkoo qabaachuu, kutaa gadiitti sirnaan osoo hin shaakaliin dhufuu barattootaa,
hojiin barreessuu ni ulfaata jedhamee gama barataatiin fudhatamuu fa’a akka ta’e bira
gahameera. Qorannichi, barsiisonni shaakala barreessuu walitti fufaa barattootaf kennuun
barattoonni dandeettii barreessuu isaanii akka gabbiffatan osoo taasifamee kan jedhu akka
yaada furmaatatti eerera
