Abstract:
Kaayyoo guddaan qorannoo kanaa tooftaalee( mala) hubannoon dubbisuu barattoota kutaa 10ffaa
barnoota Afaan Oromoo Mana Barumsaa Calanqoo Sad. 2ffaa qacceesuun furmaata kaa‟uudha.
Kayyooleen gooree qorannoo kanaa immoo hubannoon dubbisuu barachuufi barsiisuuf
xiyyeeffannoon tooftaalee hubannoon dubbisuuf keennama jiruu, wantoota hubannoon dubbisuu
barattootaarratti guufuu ta‟aniifi gahee barataafi barsiisaan hubannoon dubbisuu barachuufi
barsiisuuf qabu xinxaluudha. Iddaattootni qorannichaa barsiisota Afaan Oromoo mana barumsaa
armaan olitti eerame kutaa kurnaffaa barsiisaniifi barattoota kutaa kurnaffaa baratanidha. Akka
madda odeeffannootti barsiisonni mana barumsichaa sadii mala iddatteessuu ammargeen,
barattoota 100 ammoo mala iddatteessuu carraa sirnaawwaatiin filatamaniiru. Malli qorannoo
kanaas mala qorannoo makaadha. Meeshaaleen odeeffannoon ittiin funaanamaanis qormata, af
gaaffii, bar-gaaffiifi daawwannaa dareeti. Haala qaacceessa ragaa ilaalichisee odeeffannoon
ragaa kennitootarraa funaanamanis mala akkamtaafi hangamtaatiin qaccefamaniiru. Argannoon
qorannichaas kan mul‟isu tooftaan hubannoon dubbisuu barsiisuu barsiisotaa daree keessatti
hojiirra oolaa jiru barattootni sagaleesuun dabaree dabareen akka dubbisan gochuufi irra
guddeessa hojiileen dubbisuu barsiisuu bifa gaaffiifi deebii afaaniin kan geggeeffamudha.
Gaheen barattootaas si‟aa‟inaan barnootaa A/O keessatti hirmaachuun yookiin hubannoon
dubbisuuf fedhiin qaban xiqqaadha. Kitaaba barnootaa qabatanii dareetti argamuu dhabuufi
yeroo barnootaa alatti kitaaba dabalataa dubbisuun hubannoo argachuuf carraqqiin godhan
laafaadha. Dubbisa calliisaa irra dubbisa sagaleessuutu hojiirra oola. Yeroon caalmaatti dubbisa
hubannoo dubbisuuf kenname sagaleessanii dubbisuu barattootaan kan saamamedha. Barsiisotni
daree tooftaawwaniifi adeemsawwan beektotaafi qorattootaa dubbisuun eeraman akkaataa
barbaachisaa ta‟een kan hojjiirra hin oolchinedha. kanaaf sabaabni karaa barsiisaan ibsame
kitaaba barnootaa barattoota hundaaf kennamu dhabuufi wayitiin barnootaa kan QB fi mana
barumsaatiit kenname walsimuu dhabuudha. Kanarraa ka‟uun tooftaan hubannoon dubbisuu
barsiisuu geggeeffamaa jiru akka barbaadametti si‟aa‟inaan kan deemaa jiru miti. Kana waan
ta‟eef, hanga danda‟ametti tooftaa hubannoon dubbisuu barsiisuu beektotaan eeraman hojiirra
oolchuutu irra jira. Barsiisaan maaliifi akkamitti akka barsisu hubatee si‟aa‟inaan hubannoon
dubbisa dubbisuu ykn barruu dubbisuu yeroo jirutti fayyadammuun dhiyeessuudha. Kana
malees, qaamni isaa ilaallatu ktaaba barataa hundaaf kennuufi wayitii barnootaa
walsimsiisuu qaba
