SIRBOOTA WARRAAQSAA OROMOO: QAACCESSA QABIYYEEWWANIIFI ERGAALEE SIRBOOTA 2020 FILATAMANII

Abstract

Qorannoon kun qaaccessa sirboota warraaqsaa Oromoo bara 2020 isaan filatamanii irratti xiinxala qabiyyeewwaniifi ergaalee taasisuu irratti xiyyeeffata. Kaayyoon qorannoo kanaa sirboonni warraaqsaa Oromoo filatamanii galumsa siyaasa Oromoo keessatti qabiyyeewwaniifi ergaalee isaanii xiinxaluudhaan yaada furmaataa kaa’uudha. Haaluma kanaan qorannoon kun sirboota warraaqsaa Oromoo kanneen wallisaa Caalaa Daggafaa, Falmataa Kabbadaa, Ittiiqaa Tafariifi Keekiyyaa Badhaadhaa kanneen bara 2020 keessa sirbaman (bahan) irratti xiyyeeffate. Qorannoo kana geggeessuufis saxaxni hojiirra oole qaaccessa qeeqa haasbarruuti. Bu’uuruma kanaan walaloowwan sirboota afurii mala iddatteessuu kaayyeffataa fayyadamuun filatamaniiru. Qorannoo kanas mala qaaccessa akkamtaa keessaa Qaaccessa Haasbarruutti fayyadamuun xiinxalameera. Yaadiddamni qorannoon kun bu’uureffate qorannoo qeeqa hawaasummaa, qaaccessa qeeqa haasbarruufi qaaccessa haasbarruuti. Xiinxala qabiyyeewwan sirboota warraaqsaa kanarratti geggeeffameen sirboonni kunneen wanti isaan ibsan butamuu qabsoo Oromoo, gantummaa, Oromummaa, gootummaa, duula waraanaa Oromiyaafi Oromoo irratti taasifamaa jiru ibsu. Akkasumas, tokkummaa, diddaa, hidhaafi ajjeechaa sirnaawaa Oromiyaa keessatti raawwatamaa jiruufi jaalala ibsuu irratti kan xiyyeefffatan ta’uu isaa bu’aan qorannoo kanaa ni argisiisa. Ergaawwan ijoon sirboonni warraaqsaa kunneen dabarsan abdii, roorroo, waamicha dabarsuu, balaaleffachuu, haaloo/kulkaa, gootummaa, diddaa siyaasaafi hawaasa kakaasuu (onnachiisuu) irratti kan xiyyeeffatan ta’uun isaanii qorannoo kanaan addaan baafameera. Akkasumas, haalli qabatama Oromoofi Oromiyaan keessa jiran ergaawwaniifi qabiyyeewwan sirboota warraaqsaa kana irra dhaabbachuun Oromiyaan yeroo kanatti dirree walwaraansaa ta’uu ishee, cunqursaan itti fufuufi warraaqsi diddaa ummanni geggeessuus itti fufee jiraachuu, ajjeechaafi hidhaan lammiilee nagayaa irratti geggeeffamaa jiraachuufi qabsoon karaa nagayaa cufamuufi nageenyi dhabamuu irraa kanka’e ummanni biyyattii warraaqsa diddaa afaan qawween iddoo baay’eetti waan geggeessaa jiraniif qaamonni meeshaa waraanaa hidhatanii jiran garmalee baay’atanii akka jiran argannoo qorannoo kanaan bira gahameera. Walumaagalatti, qabiyyeewwaniifi ergaaleen sirboota warraaqsaa Oromoo kunneen haala qabatama yeroo kanaa ilaalchisee dhiibbaafi miidhaa sirna aangoo irra jiruun Ummata Oromoo irratti miidhaan hawaasummaa, moggeeffamni siyaasaa, illaanyaafi diinagdee raawwatamaa akka jiru argannoo qorannoo kanaan ibsameera. Kanumarraa ka’uudhaan, Ummanni Oromoofi biyyis balaa hamaaf saaxilamtee waan jirtuuf lolli dhaabbatee mariin araaraa taasifamee furmaanni akka argamuuf hawaasni osoo dhiibbaa gama hundaa taasisee bareedaadha. Dhumarratti, shoorri sirboonni walliftoota Oromoo jiruufi jireenya Ummata Oromoo keessatti qaban guddaa waan ta’eef, osoo xiinxalamanii akka dhaloonni irraa barataniifi barreeffamaan dhaloota dhufuuf akka dabree irraa barataniif gara fuulduraatti xiyyeeffannoo bal’aa argatanii osoo qoratamanii kan jedhu yaboo qorannoo kanaati