XIINXALA SIRBOOTA QEEXALAA GADAA OROMOO GUJII: AANAA ARDAA JILAA

Abstract

Qeexalaan gosa sirba aadaa Oromoo Gujii yoomessa mataa isaa keessatti sirbamudha. Isaanis: yeroo waraanaa, yeroo araaraafi yeroo jila Gadaati. Sirbootni kunnin gulantaalee bulchiinsa Gadaa Gujii keessatti bichinaafi gahumsa umurii namoota qabaniin sirbama. Kaayyoon qorannoo kanaas sirboota qeexalaa Gadaa Oromoo Gujii xiinxaluun ibsuudha. Qorannichaaf ka‘umsa kan ta‘e sirboota qeexalaa Gadaa Oromoo Gujii xiyyeeffannoo argatee gama saayinsaawwan xiinxaluun sirnaan akka hubatamuuf dhihaachuu dhabuu isaati. Firii qorannoo kanaa irraas qooda fudhattoota sirnichaa dhaloota ammaa ta’an, qorattoota qorannoo kanaan hidhata qabu gaggeessan, beektotaafi barreessitoota Oromoo irraa fayyadamuu danda’u. Ragaaleen qorannoo kanaas namoota sirba qeexalaa irratti hubannoo qaban kanneen mala iddatteessuu akkayyootiin filataman irraa meeshaalee funaansa ragaalee kanneen akka afgaaffii, marii garee xiyyeeffannoofi sakatta’a harshammeen funaanaman mala akkamtaatiin xiinxalamanii jiru. Xiinxala kanaanis qabiyyeewwan sirba qeexalaa godaansa Gadaa, olaantummaa seerafi murtee Gadaa ibsuu, bulchiinsa Gadaa qeequufi jajjabeessuu, dimookiraatummaa Gadaa ibsuu, yoo ta’u ergaan sirbichaas tokkummaa cimsuu, dinqisiifannaa, gootummaa, duudhaa, aadaa, sirnaafi seera Gadaa, falaasama uummatichaa cimsuuf kan sirbamanidha. Jireenya hawaasummaa keessatti, sonoota hawaasaafi bilchina sammuu, sonoota amantii ibsuu, seerotaafi safuu sirna Gadaa tursiisuu yoo ta’u sonoota hawaasaa kunuunsuu, seerotaafi safuu sirna Gadaa tursiisuu, falaasamaafi bilchina sammuu ibsuu, seerota amantiifi duudhaa dinagdee cimsachuuf labatni qabaaxhuu akka qabu gama hawaas-dinagdee barsiisuutiin gahee olaanaa qaba. Sirbi kun labata ammaatiif sirnaan akka hubatamuuf qooda fudhattoonni sirbichaa gooban galeeyyii si’anaan keessatti hirmaatan; kanneen gulantaa Gadaa Gujii sadarkaa: Raaba, Dooriifi Gadaa keessa jiran osoo dhaloota ammaa akka itti fayyadamuuf barsiisanii sirbicha deebisanii cimsuun ni danda’ama. Kana malees, fayidaa sirbichi gama dinagdeefi hawaasummaatiin qabu adda baasuun hawaasichi akka irraa baratu Waajjiraalee Dhimmoota Kominikeeshinii Mootummaafi Aadaafi Turizimii Godina Gujii irratti hojjechuu qabu. Kana malees, beektonniifi qorattoonni sirbicha irratti kallattii biraan gadi fageenyaan qorannoo irratti gaggeessuun falaasama uummata kanaa qisaasa’insa tokko malee dhalootaaf gumaachuu ta’a